Η συμμετοχή των Ετρούσκων στην Σικελική εκστρατεία
του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος
Η σικελική εκστρατεία, η οποία ξεκίνησε το 415 π.Χ και ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 413 π.Χ. αποδείχθηκε καταστροφική για την αθηναϊκή ηγεμονία και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τελική ήττα της στον Πελοποννησιακό πόλεμο λίγα χρόνια μετά από την Σπάρτη και τους συμμάχους της.
Στο παρόν άρθρο δεν θα ασχοληθούμε με τον πόλεμο αυτό καθεαυτό αλλά με μια σχετικά άγνωστη ιστορία κατά την διάρκεια της εκστρατείας.
Πρόκειται για τη συμμαχία των Αθηναίων με τους Ετρούσκους, όταν οι πρώτοι έπλευσαν στην Ιταλία ψάχνοντας για συμμαχίες. Όπως μας αναφέρει ο Θουκυδίδης στο 7ο βιβλίο του σχετικά με τις συμμαχίες Αθηναίων και βαρβάρων στον σικελικό πόλεμο: "Εκ των βαρβάρων, οι Αθηναίοι είχαν με το μέρος των τους Εγεσταίους, οι οποίοι επροκάλεσαν την επέμβασίν των, και τους περισσοτέρους Σικελούς, εκτός δε της Σικελίας, μερικούς Τυρρηνούς, οι οποίοι είχαν διαφοράς προς τους Συρακουσίους, και Ιάπυγας μισθοφόρους". Οι Ετρούσκοι ονομάζονταν από τους Έλληνες Τυρρηνοί, ενώ οι ίδιοι οι Ετρούσκοι αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Ρασίννες.
Την άνοιξη του 413 π.Χ. οι Αθηναίοι είχαν υποστεί μεγάλες ζημιές κατά τις συγκρούσεις τους με τους Συρακουσίους και τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι είχαν φτάσει στη Σικελία υπό τον Γύλιππο. Η μάχη στις Επιπολές αποδείχθηκε κακή επιλογή του Αθηναίου στρατηγού Δημοσθένη και πλέον ο αθηναϊκός στρατός είχε φτάσει σε τέλμα. Ο Νικίας και ο Δημοσθένης διαφωνούσαν για το κατά πόσο θα πρέπει να αποσυρθούν ή όχι από τη νήσο.
Ο Δημοσθένης, από τη μια, τάχθηκε υπέρ της άμεσης αναχώρησης όσο είχαν ακόμη το πλεονέκτημα στη θάλασσα, ενώ ο Νικίας τάχθηκε υπέρ της παραμονής στη Σικελία καθώς ήλπιζε πως η οικονομική δυσχέρεια των Συρακουσών θα τους εμπόδιζε να συνεχίσουν τον πόλεμο στους ίδιους ρυθμούς. Την ίδια στιγμή είχε επαφές με πράκτορες των Συρακουσών και ήλπιζε να τις καταλάβει μέσω προδοσίας εκ των έσω. Ο τρίτος στρατηγός, ο Ευρυμέδοντας, είχε ταχθεί υπέρ της άποψης του Δημοσθένη. Παρότι τελικά ο Νικίας συμφώνησε για άμεση αποχώρηση, μια έκλειψη σελήνης τον έκανε να ζητήσει να καθυστερήσουν λίγες μέρες. Αυτό αποδείχθηκε καταστροφικό.
Οι Αθηναίοι είχαν αποκλειστεί στον μεγάλο λιμένα και ο χρόνος μετρούσε αντίστροφα για τους ίδιους. Οι Συρακούσιοι αντιλαμβανόμενοι ότι οι Αθηναίοι ήθελαν να αποχωρήσουν επιτέθηκαν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Μετά από μερικές αψιμαχίες την πρώτη μέρα, την δεύτερη οι Συρακούσιοι με 70 πλοία επιτέθηκαν κατά του αθηναϊκού στόλου που αποτελείτο από 80 πλοία. Κατά την ναυτική επίθεση δολοφονήθηκε ο Ευρυμέδοντας, όμως στο μέτωπο της ξηράς καθοριστικό ρόλο θα παίξουν οι Τυρρηνοί. Μόλις ο Γύλιππος προσπάθησε να φονεύσει τους ηττημένους Αθηναίους που έβγαιναν στη στεριά οι Ετρούσκοι έλαβαν δράση.
Αναφέρει ο Θουκυδίδης και το παραθέτουμε αυτολεξεί: "Ο Γύλιππος, βλέπων την ήτταν του Αθηναϊκού στόλου, του οποίου τα σκάφη ερρίπτοντο εις την παραλίαν έξω του Αθηναϊκού χαρακώματος και στρατοπέδου, και θέλων να εξολόθρευση τους αποβιβαζόμενους εξ αυτών και να διευκολύνη εις τους Συρακουσίους την ρυμούλκησιν των εξοκειλάντων πλοίων, διά της καταλήψεως της παραλίας υπό φιλικής δυνάμεως, έσπευσεν επί κεφαλής μέρους του στρατού διά του κυματοθραύστου, εις βοήθειαν των. Αλλ' οι Τυρρηνοί, τους οποίους οι Αθηναίοι είχαν τοποθετήσει ως φρουράν του μέρους τούτου, βλέποντες αυτούς επερχόμενους ατάκτως, εξώρμησαν προς υπεράσπισιν των Αθηναϊκών πλοίων και επιπεσόντες εναντίον των στρατιωτών του Γυλίππου, όσοι έφθασαν πρώτοι, τους έτρεψαν εις φυγήν και τους έρριψαν εις το έλος, το καλούμενον Λυσιμέλεια. Μετ' ολίγον όμως, όταν ήλθε περισσότερος στρατός των Συρακουσίων και των συμμάχων των, προσέδραμαν και οι Αθηναίοι εις βοήθειαν και φοβηθέντες περί της τύχης των πλοίων των, επετέθησαν εναντίον αυτών, τους ενίκησαν, τους κατεδίωξαν και εφόνευσαν μερικούς οπλίτας. Διέσωσαν επίσης τα περισσότερα πλοία των και τα συνεκέντρωσαν εντός του ορμητηρίου των. Αλλ' οι Συρακούσιοι και οι σύμμαχοι των εκυρίευσαν δέκα οκτώ εξ αυτών και εφόνευσαν όλα τα πληρώματα των. Και θέλοντες να εμπρήσουν τα λοιπά πλοία, εγέμισαν παλαιόν φορτηγόν σκάφος με κλάδους κλημάτων και ξύλα, θέσαντες δε πυρ, άφισαν το πυρπολικόν τούτο να φέρεται υπό του ανέμου, ο οποίος έπνεεν ούριος, εναντίον των Αθηναίων. Ούτοι, ανησυχήσαντες διά τον στόλον των, επενόησαν διάφορα πυροσβεστικά μέσα προς αποτροπήν του κινδύνου και κατορθώσαντες να καταστείλουν τας φλόγας και εμποδίσουν την προσέγγισιν του πυρπολικού, εσώθησαν από τον κίνδυνον. Μετά τούτο, έστησαν τρόπαιον, οι μεν Συρακούσιοι διά την ναυμαχίαν και διά την απώτερον επί υψηλότερου εδάφους γενομένην αποκοπήν των οπλιτών, ότε συνέλαβαν και τους ίππους, οι δε Αθηναίοι διά την νίκην, την οποίαν εκέρδισαν οι Τυρρηνοί εναντίον του στρατού της ξηράς και την νίκην που εκέρδισαν οι ίδιοι με τον λοιπόν στρατόν των".
Αυτή είναι η μοναδική αναφορά του μεγάλου ιστορικού στον ρόλο των Τυρρηνών στην σικελική εκστρατεία και μάλιστα τους υμνεί για τη σημαντική βοήθεια που έδωσαν στο κρίσιμο αυτό σημείο της μάχης. Οι Ετρούσκοι έστειλαν αρκετές ενισχύσεις στους Αθηναίους, όμως η άρνηση των σικελικών πόλεων να στηρίξουν την Αθήνα την απομόνωσε και οδήγησε λίγο καιρό μετά στην τελική ήττα και καταστροφή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου