Καθολική Κοινωνική Ελευθερία & Ελληνική Παλιγγενεσία: Οι κοινωνικές συγκρούσεις στη Ρώμη του 5ου-4ου αιώνος π.Χ. και η σημασία της Δωδεκάδελτου (Β' μέρος)

του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

Στο α’ μέρος είδαμε το πως οι συνεχείς πόλεμοι στις αρχές του 5ου αιώνος π.Χ. προκάλεσαν κοινωνικά προβλήματα στη Ρώμη και οδηγηθήκαμε στην ίδρυση της Συνελεύσεως των Πληβείων. Παρόλα αυτά, όμως, τα προβλήματα δεν λύθηκαν. Οι πιέσεις των πληβείων στους πατρίκιους οδήγησε σε μια σημαντική μεταρρύθμιση στα μέσα του 5ου αιώνος. Την αποτύπωση των νόμων της Ρώμης σε γραπτή μορφή. Μέχρι τότε ήταν προφορικοί και η ερμηνεία τους ήταν αποκλειστικό προνόμιο των ιερέων των πατρικίων. Οι δικαστές αλλά και και η σύγκλητος αποτελούνταν κατά πλειοψηφία από τους πατρίκιους με αποτέλεσμα οι πληβείοι να αδυνατούν να περάσουν τις θέσεις τους.

Το 462 π.Χ. ο τριβούνιος Γάιος Τερεντίλιος Άρσας ζήτησε από τη σύγκλητο να καταγραφούν οι νόμοι της πόλεως. Παρότι η πρότασή του βρήκε αντίσταση από τους πατρικίους, τελικά το 451 δέκα πατρίκιοι ορίστηκαν να συντάξουν τους ρωμαϊκούς νόμους σε δέκα πλάκες και στη συνέχεια άλλοι δέκα (αυτή τη φορά με λίγους πληβείους στην σύνθεση) να συντάξουν νέους νόμους που θα καταγράφονταν σε δύο πλάκες (συνολικά 12).

Ρωμαίοι πολίτες διαβάζουν την Δωδεκάδελτο

Η διαδικασία αυτή που κράτησε δύο χρόνια έμεινε στην ιστορία ως ο νόμος της Δωδεκάδελτου. Στην διάρκεια των δύο αυτών χρόνων οι δέκα άνδρες που είχαν αναλάβει την σύνταξη των νόμων είχαν πλήρη εξουσία. Ορισμένοι από αυτούς εκτελέστηκαν όταν προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους την εξουσία που τους είχε παραχωρηθεί.

Η δωδεκάδελτος όριζε τους κώδικες συμπεριφοράς, τις σχέσεις μεταξύ των πολιτών, έθετε κανόνες τις διαμάχες τους και όριζε τους κανόνες ανταλλαγής. Με το περιεχόμενο των νόμων δεν θα ασχοληθούμε περαιτέρω αν και αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία της Ρώμης και αναδεικνύει τον τρόπο που σκεφτόντουσαν οι άνθρωποι της αρχαϊκής εποχής (όχι μόνο οι Ρωμαίοι, γενικά οι λαοί της Μεσογείου). Πάντως σημαντική νομική κατάκτηση των πληβείων αποτέλεσε η ρύθμιση των οφειλών ώστε να προστατεύονται οι μικρομεσαίοι από την τοκογλυφία των ευπορότερων πολιτών. Χαρακτηριστικά ο δανειστής-τοκογλύφος απαγορευόταν να ζητήσει ποσό άνω των 12 φορών του δανείου και έμπαιναν κανόνες για τον τρόπο και τον χρόνο πληρωμής του.

Από τα μέσα του 5ου μέχρι και τα μέσα του 4ου αιώνος η Ρώμη συνεχίζει να συγκρούεται σχεδόν με τους γείτονές της και όχι μόνο. Τότε θα εμφανιστεί και ένα νέο αξίωμα μετά από πίεση των πληβείων, αυτό του τριβούνιου των στρατιωτών με εξουσίες υπάτου. Αν και οι πατρίκιοι το θεωρούσαν κατώτερης αξίας αξίωμα από του υπάτου (και γι’ αυτό δεν αντέδρασαν δυναμικά στην δημιουργία του) η θέση αυτή έπαιξε σημαντικό ρόλο στις πολεμικές συγκρούσεις της πόλης.

Κλείνοντας το β’ μέρος, θα σας προτείνουμε ορισμένα άρθρα στα οποία γίνονται αναφορές σε σημαντικές συγκρούσεις του 4ου αιώνος μεταξύ της Ρώμης με τους γειτονικούς λαούς. Όποιος ενδιαφέρεται να μάθει την στρατιωτική ιστορία της εποχής εκείνης μπορεί να δει τα εξής άρθρα: