του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος
Η αρχαία Σπάρτη βρισκόταν στο νότιο κομμάτι της Πελοποννήσου, λίγο πιο πάνω από το δεύτερο πόδι. Η ευρύτερη περιοχή κατοικούνταν ήδη από τη νεότερη νεολιθική περίοδο αλλά η πόλη δημιουργήθηκε μετά την κάθοδο των Δωριέων οι οποίοι εγκαταστάθηκαν μεταξύ άλλων και στην Σπάρτη τον 10ο αιώνα. Η πόλη από τα μέσα του 8ο αιώνος άρχισε να αναπτύσσεται και στη συνέχεια επεκτάθηκε.
Πρώτο και σημαντικότερο ήταν η γεωγραφία της που βοήθησε. Η Σπάρτη από τη στιγμή που ήλεγχε τον ποταμό Ευρώτα κατάφερε να είναι φυσικά προστατευμένη από όλες τις πλευρές. Στα νότια ήταν ο Ευρώτας, στα δυτικά από την οροσειρά του Ταύγετου, από τα ανατολικά ήταν η οροσειρά του Πάρνωνα και στα βόρεια τα βουνά της Αρκαδίας. Ποιές ήταν οι δομές της Σπάρτης; Πρώτα απ’ όλα δεν ήταν ακριβώς πόλη, όπως θα διαμορφωθεί στη συνέχεια, αλλά ήταν ένα σύνολο συνοικισμών. Οι σημαντικότεροι ήταν 5: η Πιτάνα, η Μεσόα, οι Λίμνες, η Κυνόσουρα και πιο μακριά από τις άλλες τέσσερις οι Αμύλκες.
Η Σπάρτη είχε ένα ιδιαίτερο πολιτικό σύστημα. Κυβερνούσαν ισοτίμως δύο βασιλικοί οίκοι, των Αγιάδων και των Ευρυπωντιδών, οι οποίοι μάλιστα θεωρούνταν απόγονοι του Ηρακλοί (μην ξεχνάμε ότι οι Δωριείς θεωρούνταν οι Ηρακλειδείς που επέστρεφαν μετά από εξορία). Παρά τις διαμάχες των δύο οίκων το σύστημα αυτό παρέμεινε μέχρι και την παρακμή της πόλεως.
Υπήρχαν φυσικά και μέλη αριστοκρατικών οικογενειών τα οποία συνεχώς διεκδικούσαν λόγο στην λήψη των αποφάσεων. Μάλιστα μία εξ αυτών, οι Αιγείδες, προσπάθησαν να αναδειχθούν σε τρίτο βασιλικό οίκο αλλά απέτυχαν. Η οικονομία βασιζόταν στην αγροτική παραγωγή και τα προβλήματα σε αυτόν τον τομέα λίγο αργότερα θα οδηγήσουν και σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις του νομοθέτη Λυκούργου. Αυτά όμως θα συμβούν μετά τον 1ο μεσσηνιακό πόλεμο, για τον οποίο θα μιλήσουμε αμέσως.
Οι πηγές του Ευρώτα αποτέλεσαν και ως βάση για την κατάκτηση της Μεσσηνίας. Ο πόλεμος που διήρκησε 20 χρόνια (735-715) ολοκληρώθηκε με τη μεγάλη νίκη των Σπαρτιατών και την κατάκτηση του βορείου και κεντρικού τμήματος του ποταμού Παμίσου και τον έλεγχο ολόκληρου του μεσσηνιακού κόλπου. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών μετατράπηκαν σε είλωτες.
Η κατάκτηση τόσο μεγάλων εκτάσεων προκάλεσαν κοινωνική έκρηξη στην Σπάρτη για το ζήτημα της έγγειας ιδιοκτησίας. Παρότι το θέμα επιχειρήθηκε να διευθετηθεί με την αποστολή αποικίας απαρτιζόμενη από τους διαφωνούντες προς τον Τάραντα της κάτω Ιταλίας τα προβλήματα συνέχισαν να υπάρχουν με αποτέλεσμα να φτάσουμε στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις και τους νόμους του Λυκούργου.
Έτσι, όπως και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος (τα προβλήματα των αγροτών οδήγησαν σε μεταρρυθμίσεις και την Αθήνα πχ) οδηγούμαστε κατά τον 7ο αιώνα στην οργάνωση της κοινωνίας σε δήμο (ή δάμο στη δωρική) όπου οι Σπαρτιάτες πολίτες αποκτούν γη και πολιτικά δικαιώματα. Οι μεταρρυθμίσεις έλαβαν χώρα μεταξύ 676-675 π.Χ.
Μετά από μια αποτυχημένη εκστρατεία κατά του πανίσχυρου τότε Άργους το 669 η Σπάρτη οδηγήθηκε σε νέα εσωτερικά προβλήματα λόγω όχι μόνο της ήττας αλλά και της επαναστάσεως των ειλώτων. Μάλιστα οι εξεγέρσεις των ειλώτων θα είναι ένα πρόβλημα που θα ακολουθεί την Σπάρτη σε όλη την ακμή της. Στην επανάσταση των Μεσσηνίων ειλώτων βοηθούσαν οι υπόλοιποι Μεσσήνιοι που δεν είχαν υποταχθεί στην Σπάρτη με αποτέλεσμα να παρθεί η απόφαση να γίνει νέος πόλεμος εναντίον τους, ο λεγόμενος 2ος μεσσηνιακός πόλεμος. Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης αυτής που άρχισε το 668 και ολοκληρώθηκε το 657 ήταν η κατάκτηση ολόκληρης της Μεσσηνίας από τους Σπαρτιάτες οι οποίοι πλέον γίνονται η ισχυρότερη δύναμη της Πελοποννήσου και ακόμη και της Ελλάδος. Η επέκταση της Σπάρτης συνεχίζεται τα επόμενα 100 χρόνια στη νότια Αρκαδία όμως η ήττα τους στην Τεγέα το 560 έβαλε στοπ στις φιλοδοξίες της.
Η Σπάρτη σε αυτό το διάστημα θα οργανωθεί στο εσωτερικό της και θα πρωτοπορήσει σε όλους τους τομείς. Πρώτον θα οργανώσει τον στρατό. Η Σπάρτη διαιρούνταν σε 3 φυλές, στους Υλλείς, τους Παμφύλους και τους Δυμάνες οι οποίοι πολεμούσαν ο καθένας με τον αρχηγό τους. Όλα αυτά θα αλλάξουν όταν θα δημιουργηθεί η οργάνωση της φάλαγγας, η οποία θα αποτελέσει τον τρόπο μάχης των Ελλήνων μέχρι και την έλευση του Φιλίππου της Μακεδονίας με την σάρισα.
Ακόμη και τα παιδιά χωρίζονταν σε ομάδες. Λάμβαναν την Αγωγή για να είναι έτοιμοι πολεμιστές στη συνέχεια.
Τέλος, υπήρχαν και οι περίοικοι, οι λεγόμενοι Λακεδαιμόνιοι. Δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα στην Σπάρτη αλλά είχαν δική τους οργάνωση και ήταν υποχρεωμένοι να υπηρετούν στον Σπαρτιατικό στρατό. Πολλές φορές κατοικούσαν σε περιοχές που ανήκαν στους Σπαρτιάτες βασιλιάδες και πλήρωναν ενοίκιο. Ήταν σημαντικοί για την οικονομία της Σπάρτης η οποία στηριζόταν εκτός από τους είλωτες στα τεχνικά επαγγέλματα των περιοίκων, όπως η ναυτιλία. Οι είλωτες ήταν Μεσσήνιοι και Λάκωνες σκλάβοι οι οποίοι έκαναν αγροτικές εργασίες την οποία καρπωνόταν η Σπάρτη. Στους είλωτες φέρονταν άσχημα και οι ποινές για τη δολοφονία τους από Σπαρτιάτες ήταν ανύπαρκτες. Παρόλα αυτά είχαν δικαίωμα κτήσης περιουσίας και δεν τους έφταναν σε σημείο εξαθλίωσης καθώς τους είχαν ανάγκη στην οικονομία και δεν ήθελαν να τους οδηγούν σε εξεγέρσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου