Η ετρουσκική καταγωγή των λατινικών αριθμών

του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

 Λίγοι γνωρίζουν ότι οι λατινικοί αριθμοί, τους οποίους όλοι μάθαμε ότι χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι, στην πραγματικότητα ήταν ετρουσκικοί. Άλλωστε πολλά από τον Ρωμαϊκό πολιτισμό δεν γνωρίζουμε ότι είχαν την καταγωγή τους από την Ετρουρία, όπως οι μονομαχίες και χρήση του χαλκιδικού αλφαβήτου το οποίο μέσω των Ετρούσκων έφτασε στους Ρωμαίους.

Επιστρέφοντας στο θέμα των αριθμών, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τα πρώτα συστήματα δημιουργήθηκαν από τις οικονομικές και εμπορικές ανάγκες. Δηλαδή χρειαζόταν κάποιος τρόπος να μετρηθεί ο αριθμός ενός εμπορεύματος.

 Το πρώτο γνωστό σύστημα που ξέρουμε σήμερα ήταν το σύστημα μέτρησης της αρχαίας Μεσοποταμίας ( περίπου το 3400 π.Χ.) και το γνωστό βασικό σύστημα μέτρησης μέχρι το 10 από το 3100 π.Χ. στην Αίγυπτο.

Πώς λειτουργούσε το ετρουσκικό σύστημα που είναι περίπου του 7ου αιώνος π.Χ.; Ας δούμε κάποια πολύ βασικά στοιχεία.

Ο συμβολισμός τους στα ετρουσκικά ήταν ο εξής:
Ι = 1
Λ = 5
Χ = 10
↑ = 50

Τα ετρουσκικά σύμβολα και η αντιστοίχησή τους με τα αραβικά που χρησιμοποιούμε και σήμερα

Για παράδειγμα, εάν ήθελαν να γράψουν τον αριθμό 76, ακολουθούσαν πρώτα οι μικροί αριθμοί και μετά οι μεγάλοι (οι Ετρούσκοι θυμίζουμε ότι έγραφαν από τα δεξιά στα αριστερά). Π.χ. έγραφαν 50+10+10+5+1 που συμβολιζόταν ως εξής: ↑XXΛI.

Η διαφορά των Ετρούσκων με τους Ρωμαίους ήταν ότι συχνά έγραφαν τα 17, 18 και 19 ως ΙΙΙΧΧ, ΙΙΧΧ και ΙΧΧ, δηλαδή “τρία από είκοσι”, “δύο από είκοσι” και “ένα από είκοσι ” αντί ΧΛΙΙ, ΧΛΙΙΙ, ΧΛΙΙΙΙ που θα περιμέναμε.

Ο Γερμανός κλασικιστής, νομικός και ιστορικός Τέοντορ Μόμσεν έδωσε μια πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα για τον τρόπο με τον οποίο επιλέχθηκαν αυτά τα σύμβολα καθώς υποστήριξε ότι πρόκειται για εικονικές παραστάσεις του σώματος.

Σύμφωνα με τον Γερμανό ιστορικό, το Ι είναι το ένα δάχτυλο και κάπως έτσι φτάνουμε μέχρι και το ΙΙΙΙ (4). Το Λ ή V συμβολίζει την επέκταση των 4 δακτύλων συν τον αντίχειρα, ενώ τέλος το Χ συμβολίζει δύο ενωμένα χέρια, δηλαδή δέκα δάχτυλα.

Ορισμένοι έχουν υποστηρίξει ότι η καταγωγή των ετρουσκικών αριθμών βρίσκεται στους αττικούς, όμως πρόκειται για μια θεωρία που όλο και χάνει έδαφος. Αυτή που σήμερα θεωρείται αρκετά πιθανότερη αναφέρει ότι οι ετρουσκικοί αλλά και οι ρωμαϊκοί αριθμοί προέρχονται στην πραγματικότητα από τις εγκοπές σε ξύλα που χρησιμοποιούνταν από βοσκούς και ψαράδες για την καταγραφή ποσοτήτων ή ακόμη και μηνυμάτων.

Παράδειγμα ξύλων με εγκοπές

Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η πόλη της Ρώμης βρέθηκε για αρκετά χρόνια υπό ετρουσκική κυριαρχία (για την περίοδο της ετρουσκικής μοναρχίας δείτε με ένα κλικ ΕΔΩ) ενώ στη συνέχεια ο ετρουσκικός πληθυσμός αφομοιώθηκε από την ρωμαϊκή res publica και γι΄αυτό στο διάβα της ιστορίας της αναφέρονται πολλές ετρουσκικές οικογένειες που παίζουν κεντρικό ρόλο.

Αυτό είναι μια μικρή εισαγωγή στο θέμα. Πολλά περισσότερα μπορείτε να βρείτε στα παρακάτω links που είναι και ΠΗΓΕΣ μας:
– en.wikipedia.org/wiki/Etruscan_numerals
– Revue de philologie, de littérature et d’histoire anciennes https://www.cairn.info/revue-de-philologie-litterature-et-h…
– Etruscan numerals: problems and results of research http://starling.rinet.ru/Texts/numeng.pdf

Πηγή: Ετρούσκοι, Τυρρηνοί ή Ρασίννες – Φίλοι Αρχαίας Ιστορίας