Η προσέγγιση του θανάτου από τους Ετρούσκους και οι τελετουργίες

του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

 Μια πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή της ετρουσκικής ιδεολογίας περί της ζωής μετά τον θάνατο και τα τελετουργικά τους εξήγησε ένας καθηγητής από τη Νορβηγία, σε συνέντευξή του στην ιστοσελίδα sciencenordic.com και πραγματικά αξίζει να αναγνωστεί.

Ο Rasmus Brandt, από το Πανεπιστήμιο του Όσλο της Νορβηγίας, έχοντας ζήσει για περίπου 30 χρόνια στην Ιταλία έχει επιτελέσει τεράστιο έργο μελετώντας τους τάφους και τις νεκροπόλεις της Ετρουρίας.
Οι Ετρούσκοι κοσμούσαν τους τάφους με τοιχογραφίες όπου αναπαριστούσαν γλέντια, χορούς, ερωτικές σκηνές και γενικότερα σκηνές απόλαυσης. Ο Νορβηγός μελετώντας όλες αυτές τις εικόνες προσπάθησε επί χρόνια να εξηγήσει τί πραγματικά σημαίνουν οι εικόνες και πλέον έχει αναπτύξει μια θεωρία η οποία θεωρεί ότι βρίσκεται κοντά στην αλήθεια.

Φυσικά τα όσα αναφέρει έχουν αναλυθεί και από πολλούς άλλους αρχαιολόγους και ερευνητές, όμως προσπαθεί να πάει ένα βήμα παρακάτω και να συστηματοποιήσει τις ιδέες που υπάρχουν.
Τα ερωτικά τελετουργικά, τα τελετουργικά με το αίμα και οι χοροί που έχουν αποτυπωθεί στους τοίχους σχεδιάστηκαν με στόχο να φέρουν την ψυχή με ασφάλεια στο βασίλειο του θανάτου.
Σύμφωνα με τον Rasmus Brandt, η ψυχή περνάει από τρεις φάσεις κατά και μετά τον θάνατο.

Δυστυχώς γραπτά των Ετρούσκων δεν υπάρχουν με αποτέλεσμα οι ιστορικοί να προσπαθούν να «πλησιάσουν» τους Ετρούσκους μέσω των όσων ανέφεραν οι αρχαίοι Ρωμαίοι και Έλληνες μελετητές, φυσικά με τον τρόπο που ο καθένας έβλεπε τον λαό αυτό (ο οποίος δεν ήταν και ο καλύτερος).

Ο κ. Brandt αποφάσισε να μην ακολουθήσει την οδό αυτή. «Αντ ‘αυτού, προσπάθησα να καταλάβω τους Ετρούσκους μέσα από τους Ετρούσκους», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Το κλειδί, υποστηρίζει, είναι να αντιληφθείς τον θάνατο ως μεταβατικό τελετουργικό το οποίο αποτελείται από τρεις φάσεις:
1.Η φάση διαχωρισμού, η οποία συμβαίνει τη στιγμή του θανάτου, όταν η ψυχή απελευθερώνεται από το σώμα.
2.Η μεταβατική φάση, όταν η ψυχή ξεκινάει το επικίνδυνο ταξίδι της στα σύνορα του θανάτου με το βασίλειο του θανάτου.
3.Η φάση επανένωσης, όταν η ψυχή έρχεται στο βασίλειο του θανάτου και συναντά τους προγόνους της και γιορτάζει με ένα μεγάλο κόμμα.

Στη συνέχεια ο καθηγητής θα αναφερθεί αναλυτικότερα στο ταξίδι της ψυχής. Η κρίσιμη φάση για τους Ετρούσκους είναι από τη μεταφορά της ψυχής μετά το θάνατο μέχρι το σημείο πριν η ψυχή εισέλθει στο βασίλειο του θανάτου, στον Παράδεισο θα λέγαμε οι Χριστιανοί.

«Κατά τη διάρκεια αυτής της μετανάστευσης, η ψυχή εκτίθεται σε επικίνδυνες και σκοτεινές δυνάμεις όπως η θλίψη, η πείνα, η αγωνία, η ασθένεια, ο φόβος και ακόμη και ο πόλεμος», υποστηρίζει ο Brandt.

«Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που ασχολούνταν με τα ταφικά τελετουργικά έπρεπε να βοηθήσουν την ψυχή να προχωρήσει». Για να έρθουν κοντά σε αυτή την κατάσταση οι Ετρούσκοι έβαζαν τον εαυτό τους σε ένα είδος υπνωτικής κατάστασης, είτε με εκστατικό χορό είτε με ένα ερωτικό παιχνίδι. Αυτό απεικονίζεται στους ετρουσκικούς τάφους, θα υποστηρίξει ο Νορβηγός.

Σε αυτό το σημείο μπαίνει ο οργασμός, σύμφωνα με τον Brandt, ο οποίος υποστηρίζει ότι η τέχνη που αποτυπώνεται στους τάφους δείχνει πως η στιγμή του οργασμού ήταν απολύτως κεντρική για τη μετάβαση από τη ζωή στο θάνατο.

«Τη στιγμή της οργασμού, είσαι έξω από τον εαυτό σου. Βρίσκεστε σε ένα είδος έκστασης. Αυτό επέτρεψε στους συμμετέχοντες να έρθουν σε επαφή με τις σκοτεινές δυνάμεις που συναντούσαν οι ψυχές των νεκρών στο δρόμο τους προς το βασίλειο του θανάτου».

Ο Brandt θα υποστηρίξει ότι ήταν η πράξη του οργασμού ήταν αυτό που είχε σημασία και όχι ο τρόπος με τον οποίο θα τον πετύχαιναν. Για το λόγο αυτό βλέπουμε ότι στις τοιχογραφίες υπάρχουν σεξουαλικές πράξεις παντός τύπου (ακόμη και ομοφυλοφιλικές).

Ένα σημαντικό στοιχείο για το τελετουργικό είναι και το αίμα. Μην ξεχνάμε ότι σε πολλές αρχαίες θρησκείες το αίμα των ζώων, ακόμη και των ανθρώπων, χρησιμοποιούνταν πολλάκις για τέτοιες τελετουργίες. Έτσι και για τους Ετρούσκους ήταν ένα στοιχείο χρησίμευε για να εξασφαλίζεται ότι η ψυχή έφτασε στο βασίλειο του θανάτου και απέκτησε αιώνια ζωή.

Ο Brandt στο σημείο αυτό επικεντρώνεται ιδιαίτερα σε μια ετρουσκική τοιχογραφία η οποία δείχνει έναν άνθρωπο αιμόφυρτο ο οποίος δέχεται επίθεση από ένα σκυλί. Η σκηνή είναι ενδιαφέρουσα, λέει, επειδή υπάρχει ένας άλλος άνθρωπος που έχει ένα λουρί, κρατώντας στο σκυλί, και ο οποίος σαφώς οργανώνει αυτό που συμβαίνει. Μην ξεχνάμε ότι οι Ετρούσκοι έκαναν και ανθρωποθυσίες οπότε η εικόνα αυτή πιθανότατα ήταν κομμάτι πραγματικής τελετουργίας.

Το εάν έχει δίκιο σε όσα υποστηρίζει ο Rasmus Brandt δεν μπορούμε να το επιβεβαιώσουμε. Όμως έχει βάση και δεν απέχει από τελετουργίες και των Αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι για να κάνουν διάφορες τελετουργίες έπαιρναν ουσίες για να φτάσουν σε έκσταση και χρησιμοποιούσαν αίμα (μόνο ζώων φυσικά) για να φτάσουν στον στόχο τους. Οπότε είναι μια άποψη την οποία θα πρέπει να λαβαίνουμε σοβαρά υπόψιν.

Πηγή: Ετρούσκοι, Τυρρηνοί ή Ρασίννες – Φίλοι Αρχαίας Ιστορίας

«Θάνατος και μεταβαλλόμενα τελετουργικά,
Λειτουργία και νόημα των αρχαίων ταφικών πρακτικών»
Το βιβλίο του Νορβηγού καθηγητή για το θέμα