Οι συντεχνίες στον Ελληνικό κόσμο - "Απάντηση" στις διαστρεβλώσεις της νεωτερικότητος (τέταρτο μέρος)

του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

Πριν διαβάσετε το δ' μέρος της σειράς,
διαβάστε το α' μέρος ΕΔΩ, το β' μέρος ΕΔΩ και το γ' μέρος ΕΔΩ

Οι επαγγελματικές ενώσεις καθόριζαν ξεχωριστά η κάθε μία τους όρους εργασίας, τα όρια των μισθών των μελών της, τις τιμές πώλησης και τα νόμιμα κέρδη επί των εμπορευμάτων(1). Αυτό το φαινομενικά πολύ θετικό μέτρο, δημιούργησε κάποιες πολύ αρνητικές κριτικές από ορισμένους ιστορικο-βυζαντινολόγους. Ο σοβιετικός μαρξιστής ιστορικός Λεφτσένκο λόγω του αυστηρού κρατικού ελέγχου στις βιοτεχνίες, υποστήριξε ότι τα αυστηρά μέτρα για την εξασφάλιση του σωστού ανταγωνισμού, της νομιμότητας των κερδών και οι σκληρές ποινές που είχαν οριστεί, ήταν όλα αποτέλεσμα της μεγάλης εξουσίας του επάρχου, ο οποίος εξασφάλιζε τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης των αρχόντων και των κρατικών αξιωματούχων. Έτσι, θα χαρακτηρίσει τους κανόνες του εμπορίου και της βιοτεχνίας «έκφραση ενός διοικητικού συγκεντρωτισμού και μιας συγκεντρωτικής εκμετάλλευσης που και τις δυο τις υπαγόρευαν οικονομικά συμφέροντα της κυρίαρχης τάξεως»(2).

Ο Γάλλος ιστορικός Βαλτέρ Ζεράρ από την πλευρά του υποστήριξε, συμφωνώντας έμμεσα με τον Μ. Λεφτσένκο  ότι ο αυστηρός τρόπος λειτουργίας των συντεχνιών και τα όρια κερδών των εμπόρων εμπόδιζαν την ανάπτυξη μεγάλων βιομηχανιών, επιτρέποντας στους ευγενείς και στους κληρικούς να παραμένουν οι μόνοι πλούσιοι. «Οι παραγωγοί και οι επιχειρηματίες … όφειλαν να περιοριστούν σε ένα μέτριο κέρδος» θα καταλήξει(3). Ακόμη κι ο Αλεξάντερ Βασίλιεφ θα μιλήσει για σκληρό κι αυταρχικό κρατικό έλεγχο(4).

Η Αθηναϊκή δημοκρατία κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. - Πολιτική & Ελληνικός κόσμος (Επ. 4)

Οι συντεχνίες στον Ελληνικό κόσμο - Το κοινό πρόβλημα Αθήνας - Βυζαντίου (τρίτο μέρος)

του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

Πριν διαβάσετε το γ' μέρος της σειράς, διαβάστε το α' μέρος ΕΔΩ και το β' μέρος ΕΔΩ

Οι συντεχνίες είχαν ένα χαρακτηριστικό, που όμοιό του δεν υπήρξε μέχρι τότε στην ανθρωποκεντρική εξέλιξη του οικονομικού συστήματος (ούτε και μέχρι σήμερα). Αυτό ήταν η οικονομική ελευθερία που το σωματείο εξασφάλιζε στα μέλη του. Οι συντεχνίες ήταν ενώσεις εργαζομένων, επομένως δεν υπήρχαν διαχωρισμοί εργοδοτών - εργαζομένων, κεφαλαιοκρατών - εργασίας(1).

Το ζήτημα της οικονομικής ελευθερίας είχε απασχολήσει και στο παρελθόν τον ελληνικό κόσμο, και συγκεκριμένα κατά τον 5ο αιώνα (με την εγκαθίδρυση στην Αθήνα της «ριζοσπαστικής δημοκρατίας»), με τη λύση να δίνεται τότε με τον πολιτικό μισθό, δηλαδή μέσω της συμμετοχής του πολίτη στα κοινά. Αυτή η λύση επιβλήθηκε λόγω, πρώτον, της απόρριψης της «εξαρτημένης εργασίας» από την κοινωνία (την οποία ανέλαβαν στη συνέχεια οι δούλοι) και δεύτερον, λόγω των μεγάλων χρηματικών ποσών που εισέρρεαν στην Αθήνα μέσω των συμμαχικών  φόρων από τη συμμαχία της Δήλου.

Οι αποτυχημένες επαναστάσεις του 17ου και 18ου αιώνος - Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα

Οι συντεχνίες στον Ελληνικό κόσμο - Το «Επαρχικόν Βιβλίο» του Λέοντος του Σοφού (δεύτερο μέρος)

του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

Πριν διαβάσετε το β' μέρος της σειράς, διαβάστε το α' μέρος ΕΔΩ

Οι επαγγελματικές συντεχνίες ήταν ένας από τους βασικούς πυλώνες της βυζαντινής οικονομικής ζωής από την εποχή που ο Μέγας Κωνσταντίνος τις εισήγαγε στο εσωτερικό της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ομάδες εργαζομένων σχημάτιζαν συντεχνίες με σκοπό την υπεράσπιση των κοινωνικο-οικονομικών τους συμφερόντων. Η σχέση των συντεχνιών με τις κρατικές αρχές ήταν πάντοτε στενές, κι ο έλεγχος πολύ αυστηρός. Στον Ιουστινιάνειο Κώδικα (Codex Iustinianus 1.28.4) διαβάζουμε: «Πάντα τα εν Κωνσταντινουπόλει σωματεία και οι πολίται και οι από του δήμου πάντες τω επάρχω της πόλεως υποκείσθωσαν» . Δηλαδή, όλα τα σωματεία-συντεχνίες και τα μέλη τους υπόκεινταν στον έλεγχο του Επάρχου, ο οποίος ήταν και ο Γενικός Διοικητής της κοινότητος.

Όμως οι συντεχνίες δε θα πρέπει να θεωρούνται απλώς οργανώσεις που στηρίζονται στην προστασία του συμφέροντος της κάθε επαγγελματικής ομάδας. Στο εσωτερικό τους υπήρχε βαθιά ριζωμένο το στοιχείο της αλληλεγγύης. Εάν κάποιος από τους συνεταίρους αντιμετώπιζε οικονομικό πρόβλημα, η συντεχνία, στην οποία λειτουργούσε ένα κοινό ταμείο, μπορούσε να του δανείσει χρήματα ή ακόμη και να τον βοηθήσει προνοιακά.

Οι συντεχνίες στον Ελληνικό κόσμο - H διαστρέβλωσή τους απ' τη νεωτερικότητα (πρώτο μέρος)

του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

Η δυτική ιστοριογραφία έχει μια τάση να παρερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό ή να αγνοεί σημαντικά κομμάτια της ιστορίας του ελληνικού κόσμου. Δύο από αυτά είναι οι περίοδοι της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (ή αλλιώς του Βυζαντίου) και της οθωμανικής κατοχής, όπου η ιστορία του Ελληνισμού έχει «λασπολογηθεί» από τον Δυτικό κόσμο, και ιδίως στη χώρα μας.

Το Βυζάντιο, μάλιστα, επιχειρείται από πολλούς καθεστωτικούς ιστορικούς να βγει από την ελληνική ιστορία, και γι’ αυτόν το σκοπό αγνοούνται πτυχές του οι οποίες αποδεικνύουν με επιστημονική ακρίβεια την συνέχεια του Ελληνισμού, από τον πολιτισμό μέχρι το πολιτικό σύστημα και την οικονομία.

Από την άλλη, στην περίοδο της Οθωμανοκρατίας, έχει στηριχθεί όλη η θεωρία περί «καθυστερημένου» ελληνικού κόσμου, ο οποίος δεν «πέρασε» Διαφωτισμό, όπως όλη η Δύση, και γι’ αυτό σήμερα αδυνατεί να φτάσει τις χώρες της πρωτοπορίας. Βέβαια, το ότι ο Ελληνισμός παρά την κατοχή ήταν ο πιο πλούσιος λαός -ελέγχοντας χιλιάδες μεγάλες επιχειρήσεις- αγνοείται ηθελημένα ή δικαιολογείται ως αποτέλεσμα του «εξευρωπαϊσμού» του.

Οι αποτυχημένες επαναστάσεις του 15ου και 16ου αιώνος - Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα