Το κίνημα των Σανφεντιστών στην Ιταλία που είχε ως λάβαρο το σύνθημα του Μεγάλου Κωνσταντίνου

 του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

 

Υπάρχει ένα χριστιανικό κίνημα στην Ιταλία, στα τέλη του 18ου αιώνος, το οποίο χρησιμοποίησε ως σύμβολό του το έμβλημα του Μεγάλου Κωνσταντίνου («εν τούτω νίκα») ως αντίσταση στην γαλλική κατοχή την εποχή των πολέμων της γαλλικής επανάστασης (Πόλεμος του Δεύτερου Συνασπισμού). Πρόκειται για το κίνημα των Σανφεντιστών (Sanfedismo, από τις ιταλικές λέξεις Santa Fede που σημαίνει «Αγία Πίστη»). Η πλήρης ονομασία του κινήματος ήταν «Στρατός της Αγίας Πίστης για τον Κύριό μας Ιησού Χριστό» («Armata della Santa Fede in nostro Signore Gesù Cristo»).

Το αντι-γαλλικό και αντι-ιακωβίνικο κίνημα οργανώθηκε από τον καρδινάλιο Φαμπρίτσιο Ρούφο και πέτυχε να ξεσηκώσει τους αγρότες του «Βασιλείου της Νάπολης» εναντίον της φιλο-γαλλικής «Πολιτείας της Παρθενόπης» (Παρθενόπη ήταν η πρώτη ονομασία που έδωσαν στη Νάπολη οι αρχαίοι Έλληνες όταν την ίδρυσαν, επίσης προτιμάμε να μεταφράζουμε ως “Πολιτεία” το republic κι όχι “δημοκρατία”) το 1799, με στόχο να επιτευχθεί η αποκατάσταση της μοναρχίας του «Βασιλείου των δύο Σικελιών» υπό τον Φερδινάνδο Α’.

 

Ο Καρδινάλιος Φαμπρίτσιο Ρούφος οδηγεί τους Σανφεντιστές το 1799, ενώ τον προστατεύει ο Άγιος Αντώνιος της Πάντοβας

Οι «αγροτικοί πόλεμοι» που ξέσπασαν στα νότια Αππενίνα Όρη (Καλαβρία) το 1799 από τους επαναστάτες είχε δύο στόχους: από τη μία τους Γάλλους στρατιώτες κι από την άλλη του Ιταλούς Ιακωβίνους (κίνημα του οποίου ηγούνταν στη Γαλλία ο Ροβεσπιέρος και είχε διαλυθεί το 1794). Στόχος των κινηματιών ήταν η προστασία της καθολικής πίστεως απέναντι στους «απίστους».

Στις 25 Ιανουαρίου του 1799 ο Ρούφος και ο Φερδινάνδος κατέφυγαν στη Σικελία, καθώς οι Γάλλοι δύο μέρες πριν είχαν διακηρύξει την ίδρυση της «Πολιτείας της Παρθενόπης» και ο Ρούφος κατέφυγε περίπου 10 ημέρες μετά (7 Φεβρουαρίου) στην Καλαβρία όπου με οκτώ συντρόφους του σήκωσε ένα λάβαρο της επανάστασης το οποίο από τη μία πλευρά είχε τα βασιλικά εμβλήματα και από την άλλη έναν σταυρό όπου ανέφερε το σύνθημα του Μεγάλου Κωνσταντίνου «εν τούτω νίκα» («In hoc signo vinces» στα λατινικά) πριν από τη σημαντική νίκη του επί του Μαξεντίου στη Μιλβία Γέφυρα το 312 μ.Χ.

 

Πάνω από τον σταυρό βλέπουμε δύο βασιλιάδες του Οίκου των Βουρβόνων, κέντρο αριστερά ο Άγιος Ιανουάριος, κέντρο δεξιά ο Άγιος Αντώνιος της Πάντοβας, κάτω αριστερά το κάψιμο του δέντρου της ελευθερίας, κάτω δεξιά δύο απαγχονισμένοι Ιακωβίνου (ενώ ένας τρίτος ετοιμάζεται). Μάλιστα κάτω από τους κρεμασμένους γράφει “Θάνατος στους διαβόητους Ιακωβίνους”.

Σε μόλις έναν μήνα ο Ρούφος κατάφερε να συγκεντρώσει στρατό 17.000 ανδρών από την Καλαβρία, στους οποίους συγκαταλέγονταν κυρίως αγρότες, αλλά και ιερείς, μισθοφόροι, ακόμη και κοινοί εγκληματίες. Κατά τη διάρκεια της επαναστάσεως ο Ρούφος ενημέρωνε για κάθε του κίνηση τον Φερδινάνδο, όπως για το πως κατελήφθησαν η πόλη του Καταντζάρου και η Κοζέντσα (αρχές Μαρτίου).

Μέχρι τα τέλη Απριλίου οι Σανφεντιστές είχαν καταλάβει ολόκληρη την Καλαβρία αλλά και πολύ μεγάλο μέρος της Απούλιας. Την περίοδο που όλα αυτά λάμβαναν χώρα στη νότια Ιταλία, η επανάσταση του Ρούφου ενέπνευσε και άλλες περιοχές να στραφούν εναντίον των Γάλλων. Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση του Αρέτσο της Τοσκάνης όπου η επανάσταση έλαβε την ονομασία «Viva Maria». Στις 6 Μαΐου πλήθος αγροτών βγήκαν στους δρόμους της πόλης και κατευθύνθηκαν προς τον καθεδρικό ναό. Εκείνη τη στιγμή ο Γάλλος διοικητής έκανε επιθεώρηση στα στρατεύματά του και οι αγρότες άρχισαν να απευθύνονται με υβριστικά λόγια στους στρατιώτες, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν Ιταλοί. Κάποια στιγμή εμφανίστηκε ένας αμαξάς μαζί με τη γυναίκα του και τα άλογά του. Η γυναίκα άρχισε να κυματίζει μια σημαία με τον αυτοκρατορικό αετό της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων (εκείνη την περίοδο η περιοχή είχε περάσει και υπό αυστριακή κατοχή). Στη συνέχεια απείλησε με χειρονομίες τους στρατιώτες οι οποίοι παρέμεναν σιωπηλοί. Όταν το ζευγάρι απομακρύνθηκε εξαπλώθηκε η φήμη ότι η ηλικιωμένη ήταν η Παναγιά και ο άνδρας ο Άγιος Δονάτος (τοπικός άγιος του Αρέτσο) και οι καμπάνες του καθεδρικού ναού άρχισαν να χτυπούν. Τότε οι αγρότες ξεχύθηκαν στους δρόμους, επιτέθηκαν στη φρουρά της πόλης και αφού γκρέμισαν το «δέντρο της ελευθερίας» σήκωσαν στη θέση του έναν σταυρό. Μετά το Αρέτσο σειρά είχε η Φλωρεντία όπου οι αγρότες έριξαν στη φυλακή τον επίσκοπο Scipione de ‘Ricci ο οποίος ήταν ύποπτος για φιλογαλλικά συναισθήματα.

 

Τον Ιούνιο οι επαναστάτες ξεκίνησαν να πολιορκούν τη Νάπολη. Από ξηράς την επίθεση ανέλαβε ο ίδιος ο Ρούφος ενώ από θαλάσσης έλαβαν βοήθεια από το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό και τον Νέλσον και τελικά στις 19 Ιουνίου η πόλη καταλήφθηκε με την είσοδο των επαναστατών να ακολουθεί μεγάλη σφαγή.

Η εκκλησία του San Francesco da Paola της Νάπολης η οποία ολοκληρώθηκε το 1816 ως ex-voto (=σύμφωνα με υπόσχεση στον Θεό) του Φερδινάνδου για την επιστροφή του.

 

Ο Καρδινάλιος Ρούφος είναι μια προσωπικότητα που προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα στους ιστορικούς. Ήταν ένας άριστος ηγέτης ανταρτών. Βρισκόταν πάντα κοντά στους στρατιώτες του, έτρωγε μαζί τους, μοιράστηκε τους ίδιους κινδύνους, αλλά πολλοί τον κατηγορούν ότι ήταν πολύ σκληρός και αιμοσταγής (βέβαια αν κρίνουμε από την εποχή που έζησε και τη γαλλική κατοχή της Ιταλίας αυτό δικαιολογείται).

Το όνομα των Σανφεντιστών αξίζει να πούμε ότι χρησιμοποιήθηκε επίσης από εξεγέρσεις Βουρβονικών αγροτών εναντίον της Βουλής του Σαβοΐου κατά την ιταλική ενοποίηση (αρχές 19ου αιώνος).

Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει το επαναστατικό τραγούδι των Σανφεντιστών, το οποίο μπορείτε να ακούσετε παρακάτω (το βίντεο έχει αγγλικούς υπότιτλους):

Πηγή πληροφοριών: Owen Chadwick, The Popes and European Revolution (Oxford History of the Christian Church), 1980, Clarendon Press